Parasetamol zehirlenmesi

• Parasetamol(asetaminofen),ağrı kesici ve ateş düşürücü bir ilaçtır.
• Tek başına(calpol,minoset vb.) ya da diğer ilaçlarla(peditus,kongest vb.) birlikte bulunur.
• Çocuklarda bir kezde 150-200 mg/kg, büyüklerde ise bir kezde 10-15 gr’dan yüksek dozların alınması toksiktir.
• Kan parasetamol düzeyi toksik değerlere ulaştığında karaciğer ve böbrekte hasar oluşabilir.
                 

• Parasetamol karaciğerde metabolize olur.
• Metabolitleri hepatotoksiktir.
• Metabolitler, hepatositlere bağlanarak hücre nekrozuna neden olur.
• Hepatotoksite için en güvenilir gösterge ilaç içilmesinden 4 saat sonra bakılan kan parasetamol düzeyidir.
• Plazma konsantrasyonu 4. saatte 200 ug/mL veya 12. saatte 50ug/mL’den yüksek ise karaciğer hasarı riski fazladır.

Belirti ve Bulgular

• 1.Evre (ilk 24 saat) : İştahsızlık,bulantı,kusma,halsizlik ve transaminazlarda yükselme
• 2.Evre (25-72 saat) :İştahsızlık,bulantı,kusma,karın sağ üst kadranında ağrı,transiminazlarda yükselme,
  bilirubin düzeyinde artma,PT uzaması ve böbrek işlevlerinde bozulma
• 3.Evre (73-96 saat) : Fulminan karaciğer yetmezliği,çoklu organ yetmezliğine bağlı ölüm
   

Tanı

• Öykü ve serum parasetamol düzeyi ölçülerek konur.
• İlaç alımından en az 4 saat bakılan plazma parasetamol düzeyi ile karaciğer hasarı riski değerlendirilir.
• Serum düzeyi 200 mikrogram/mL’ nin üzerindeyse bu risk yüksektir.
• Kronik zehirlenmelerde ve parasetamol alındıktan sonra 24 saatten daha uzun süre geçmişse değerlendirme yapılamaz.
• Karaciğer fonksiyon testleri ilaç alımından sonra ilk 24 saatte bozulmaya başlar ve 48-72 saatte pik yapar.
• ALT/AST >1000 IU/L’yi aşması hepatotoksisiteyi gösterir.
• Ayrıca protombin zamanı uzar, serum bilirubin ve kreatinin düzeyleri yükselir.
• Tam kan sayımı, üre, kreatinin, glükoz ve elektrolit düzeyleri saptanır.
• Ayrıca karaciğer enzimleri, bilirubin düzeyleri, PT’ne bakılır,ölçümler 24 saatte bir tekrarlanır.

Tedavi

• ABC
• Destek tedavisi (IV sıvı,oksijen)
• Gastrik lavaj,aktif kömür
• Antidot uygulanması (NAC)
• Karaciğer transplantasyonu
• Parasetamolü uzaklaştırmak için ilacın alımından sonra ilk 1-2 saatte mide yıkanır ve aktif kömür verilir.
• Aktif kömür 6 saat sonraya kadar uygulanabilir.
• Alınan ilaç miktarı 150 mg/kg’dan daha az ise mide boşaltılmasından 4 saat sonra plazma parasetamol düzeyi ölçülür.
• Düzey yüksek ise 12 saat içinde N-asetilsistein (Mucomyst) ile oral veya parenteral yolla tedaviye başlanır.
• İlacın içilmesinden sonra tedaviye 36 saat içinde başlanması da yararlı olabilmektedir.
   

• Alınan ilaç miktarı 150 mg/kg’dan daha fazla ise 4 saati beklemeden NAC yükleme dozunda verilir.
• 4 saat sonra plazma asetaminofen düzeyi toksisite sınırlarında ise tedaviye devam edilir.
• İçimini kolaylaştırmak ve kusmayı önlemek için NAC, %5‘lik solüsyon şeklinde sulandırılarak verilir.
• Hasta ağız yoluyla n-asetilsistein verildikten sonraki 1 saat içinde kusmuşsa doz tekrarlanır.
• Kusmayı önlemek için  metoklopramid verilebilir, kusma sürüyorsa NAC nazogastrik sonda yardımıyla verilir.
• Kan düzeyi ölçme olanağı yoksa hepatotoksisite riski durumunda NAC tedavisi tam olarak uygulanır.
• Parasetamol, prostaglandin sentezini inhibe ederek etkisini göstermektedir.
• Yüksek doz parasetamol alındığında glutatyon depoları tükenmekte ve oluşan
  metabolitler (n-asetil-p-benzoquinonimin) hepatik doku nekrozuna neden olmaktadır.
• Oysa glutatyon depoları yeterli olduğunda bu metabolitler hızla toksik olmayan formlara dönüştürülmektedir.
• Antidot tedavisinin temel amacı, glutatyon depolarının tekrar yerine konulmasıdır.
• N-asetil sistein(NAC) bir glutatyon prekürsörüdür ve glutatyon sentezini hızlandırmaktadır.

Rumack-Matthew nomogramına göre olası hepatotoksisite riski

Devecioğlu,M.C.Pediyatride Sık Karşılaşılan Zehirlenmeler.www.dicle.edu.tr(4 Şubat 2016)
Sarıhan,A.Parasetamol zehirlenmesi.(01.06.2013)www.aciltıp.com/parasetamol-zehirlenmesi(4 Şubat 2016)