KUDUZ AŞISI

• Kuduz,özellikle köpeklerin kontrol edilemediği toplumlarda hala önemli bir halk sağlığı sorunudur.
• Kuduz vakalarının görülmesinde birinci sırada köpekler,ikinci sırada kediler rol oynamaktadır.
• Diğer kuduz virusu kaynakları  olarak rakun,kokarca,tilki,çakal, yarasa,sırtlan,at,ayı,inek,sığır,keçi ,koyun sayılabilir.
• Sincap,hamster,kobay,sıçan ve fareler  gibi küçük kemiriciler,tavşan ve yabani tavşan kuduz virusu taşıyıcısı değildir,
• Bu hayvanlar tarafından ısırılmak risk oluşturmamaktadır.
• Kuş, yılan, balık, kaplumbağa, kertenkele ve böceklerde  ise asla kuduz virüsu bulunmaz.
• Kuduz virusu hayvanların salyasında ve pençelerini yaladıkları için de tırnaklarında virus bulundururlar.
• Bu nedenle ısırma,yalama veya tırmalama sonucu bulaşma olabilir.
• Kuduz virusu bulunan hayvanın etinin veya sütünün çiğ olarak yenilmesi ve içilmesinin de hastalığa neden olabileceği bildirilmektedir.
• Kuduzdan korunmak için öncelikle evcil hayvanlar aşılanmalıdır.

• Potansiyel kuduz taşıyıcı olan vahşi hayvanlar,garip davranışlarda bulunan hayvanlar ile teması önlenmeli,çöplerden uzak tutulmalıdır.
• Virus alınıp belirtiler ortaya çıktıktan sonra  aşı veya ilaçlar hastalığın seyrini değiştirmemekte,hastalık ölüm ile sonlanmaktadır.
• Sağlıklı görünümü olan köpek,kedi vb. hayvan insanı ısırdığında hayvan yakalanmalı ve mümkünse 10 gün gözlenmelidir.
• Bu süre sonunda hayvanda kuduz belirtileri görülmez ise kuduz virusunu taşımadığı kabul edilir.
• Eğer hayvan  gözlem altında tutulamıyor ise kuduz  korumasına başlanılır.
  Temas sonrası korunma
  1- Isırılan bölgedeki yara bakımı
  2- Pasif bağışıklama
  3- Aşı ile aktif bağışıklama
  Yara bakımı
• Yara en kısa zamanda su ve sabunla temizlenir.
• Bu amaçla povidon-iodin solusyonu da kullanılabilir.
• Yaraya çok gerekli değilse dikiş atılmamalıdır.
• Çünkü ne kadar iyi temizlensede ,yarada kalmış virus çok ince sinir uçlarından vücuda girebilir.
• Tetanoz açısından korunma sağlanır,
• Enfeksiyon kontrolü açısından antibiyotikler başlanır.
  
  Pasif ve aktif bağışıklama
• Kuduz virusu ile temas sonrası korunmada ikinci aşama  kuduz immumglobini ve aşı uygulamasıdır.
  İmmunglobulin
• İmmunglobulin mümkünse yaranın çevresine ve içine uygulanır.
• İmmunglobulin artarsa aşının uygulandığı ektremiteden farklı bir ekstremiteye IM olarak uygulanır.
• İnsan orjinli immunglobulin dozu (HRIG) her yaş grubu için 20IU/kg’dır.
• At orijinli immunglobulin dozu ise (ERIG) 40IU/kg’dır.
• HRIG,aşı ile aynı enjektör içinde ve ilk aşı dozu ile aynı bölgeye uygulanmamalıdır.
• Daha sonraki 5 doz aşı HRIG yapılan bölgeye uygulanabilir.
• Aşılama başlamış ancak HRIG uygulanmamışsa,7.güne kadar uygulanabilir.(7.gün dahil)
• 7.günden sonra aşıya karşı aktif antikor yanıtı oluşmaya başladığından HRIG yapılmamalıdır.
• İmmunglobulin uygulanmasındaki amaç,ısırılan kişiye anında,pasif olarak virusu nötralize edecek antikor sağlamaktır.
• Hipersensitivite gelişmesi çok nadir olduğundan,HRIG verilmeden önce test yapılmasına gerek yoktur.
• At kaynaklı kuduz immünglobülini (ERIG) ise test yapıldıktan sonra uygulanmalıdır.
• Ancak, test sonucu negatif olsa bile anafilaktik reaksiyonlar için adrenalin/epinefrin hazır bulundurulmalıdır.
• Erişkinler için binde birlik solüsyondan 0.5 ml, çocuklar için 0.01 ml/kg deri altı veya kas içi yapılır.
• Deri testi pozitif ise insan kaynaklı kuduz immünglobülini kullanılmalı veya uygulama öncesi kas içi olarak antihistaminik ve epinefrin/adrenalin yapılıp uygulama sonrası en az bir saat gözlem altında bulundurulmak şartıyla at kaynaklı kuduz immünglobülini verilebilir
  
  Aşılama
• Aşılama deltoid ya da anterolateral uyluk bölgesine 1ml IM yapılır.
• Çocuk,erişkin ve hamilelerde aynı doz ve program uygulanır.
• Gluteal bölgeye yapılan aşılamada antikor cevabı yeterli oluşmadığından bu bölgeye aşı uygulanmaz.
• Aşılama 0,3,7,14 ve 28.günlerde yapılır. Isırılan gün 0. gün kabul edilir.
• Günümüzde uygulanan kuduz aşıları çok yüksek teknoloji ile hücre kültürlerinde üretilmekte olan inaktif aşılardır.
• Son derecede etkin ve güvenli olup,kuduza ait bir yan etki oluşmamaktadır.
• Aşılardan sonra nadiren aşı uygulanan yerde ağrı,kızarıklık,şişlik,ateş gibi genel aşı yan etkileri görülebilir.
• Kuduz aşılamasına,lokal veya hafif sistemik reaksiyonlar nedeniyle ara verilmemeli veya profilaksi sonlandırılmamalıdır
• Aşılama şemasına uygun olarak yapılan aşılama ile %100 korunma sağlanmaktadır.
• Aşı programındaki birkaç günlük gecikmeler önemli olmamakla beraber,daha uzun süreli gecikmelerin etkisi iyi bilinmemektedir.
• Önceden aşılanmış kimselere(son 2-3 yıl) temas sonrası biri en kısa sürede,diğeri 3.günde olacak şekilde 2 doz aşı uygulanır.
• Bu kişilere kuduz immunglobulini verilmemelidir.Çünkü verilen pasif antikorlar daha önce yapılan aşının beklenen etkisini azaltabilir.
• Koruyucu antikor düzeyine ilk aşıdan 7-14 gün sonra ulaşılır.
• İmmunglobulin bulunmayan durumlarda WHO önerisi ile 2-1-1 şeması uygulanmaktadır.0.gün 2 doz,7 ve 21. günlerde birer doz olmak üzere toplam 4 doz uygulanır.

Kuduz riski olan temas durumunda yaklaşım
Vahşi hayvan
1-    Yara bakımı ve tetanoz profilaksisi
2-    Kuduz Ig
3-    Aşı uygulaması(0,3,7,14,28.gün)
4-    Hayvanın 10 gün içinde kuduz olmadığı kanıtlanırsa aşılamaya son verilir.
Kuduz hayvanın salyasında,semptomların ortaya çıkmasından 10 gün öncesine kadar virusun bulunabileceği kabul edilmektedir.Bu nedenle insanı ısıran bir hayvan 10 gün süre ile gözetimde tutulur.Hayvan kuduz ise bu sürede ölmektedir.

Evcil hayvan
Kaçmış veya öldürülmüş ise ;
1-    Yara bakımı ve tetanoz profilaksisi
2-    Kuduz Ig
3-    Aşı uygulaması(0,3,7,14,28.gün)

Aşılı evcil hayvan
1-    Yara bakımı ve tetanoz profilaksisi
2-    Kedi veya köpeğin izlemi
3-    10 günlük gözlem içinde ölürse
–       Kuduz Ig
–       Aşı uygulaması(0,3,7,14,28.gün)
–       Kuduz olmadığı kanıtlanırsa aşılamaya son verilir.

Aşısız evcil hayvan
1-    Yara bakımı ve tetanoz profilaksisi
2-    Kuduz Ig
3-    Aşı uygulaması(0,3,7,14,28.gün)
4-    Hayvanın 10 gün içinde kuduz olmadığı kanıtlanırsa aşılamaya son verilir.

http://www.saglik.gov.tr/TR/belge/1-15918/kuduz-korunma-ve-kontrol-yonergesi.html(25 Eylül2014)
http://www.infeksiyon.org/images/file_upload (25 Eylül 2014)
www.klimik.org.tr/tr/wp-content(25 Eylül 2014)