İlaç Alerjileri

• İlaç alerjileri, bir ilacın kullanımı sırasında oluşan istenmeyen reaksiyonlardır.
• Bu reaksiyonlar Tip A ve Tip B şeklinde iki ana grupta incelenir.
• %80’i Tip A olarak tanımlanır.
• Bunlar ilacın farmokolojik etkisi ile ilişkili,doza bağımlı ve ilaç kesildiğinde kolayca geri dönen reaksiyonlardır.
• %20’si ise Tip B reaksiyonlardır.
• Bu reaksiyonlar daha az görülür,ancak şiddetleri daha fazla ve hatta ölümle sonuçlanabilir.
• İlaçların hepsi alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
• Ancak en sık antibiyotiklere karşı gelişmektedir.

Sınıflandırma

• IgE aracılıklı
• IgE  aracılığı olmayanlar

Klinik bulgular

• İlaç alerjilerinde en sık klinik belirti deri bulgularıdır.
• Klinik bulgular,hafif bir ürtikerden anafilaksiye kadar değişebilir.
• Ani ve geç reaksiyonlar arasında ayırım yapılması önemlidir.
• Ani reaksiyonlar ilaç uygulanmasından sonraki bir saat içinde gelişir.
• Klinik olarak ürtiker,rinit,anjioödem,bronkospasm ve anafilaktik şok şeklinde kendini gösterebilmektedir.
• Geç reaksiyonlar ise ilaç uygulanmasından bir saatten sonraki zaman diliminde gelişir.
• Klinik olarak çoğu makülopapüler döküntü,gecikmiş ürtiker ve anjioödem şeklinde görülür.
• Ayrıca eksfoliyatif dermatit,akut yaygın ekzantamatöz püstülozis,
  Stevens-Johnson sendromu ve toksik epidermal nekroliz görülebilir.
• Yine  hipersensitivite sendromu da bu gruptadır.
• Ani ilaç reaksiyonları,genelde en tehlikeli olanlardır ve IgE aracılığıyla gelişirler.
• Geç reaksiyonlarda ise birden fazla mekanizmanın birlikteliği söz konusudur.

Tanı

• Öncelikle ayrıntılı olarak hastanın öyküsü değerlendirilir.
• Düzenli veya aralıklı alınan ilaçların dozu,kullanım süresi sorgulanır.
• Sistemik muayenesi yapılır.
• Uygulanabilir ilaçlar için deri testi yapılır.
• Laboratuvar testlerinin tanıdaki rolü çok sınırlıdır.
• IgE aracılı reaksiyonların gösterilmesinde in-vitro olarak,bazofil aktivasyon testi veya ilaca spesifik IgE ölçümü yapılabilir.
• Bu testler sadece bir kaç ilaç için mevcuttur.(beta-laktamlar,kas gevşeticiler,insülin)
• Deri testlerine göre duyarlılıkları düşüktür.Fakat deri testi negatif,spesifik IgE ölçümü pozitif hastalar olabilmektedir.
• Ancak çoğu kez altta yatan hastalığın klinik belirtileri ile,ilacın oluşturduğu belirtilerin benzerliği,
  aynı anda birden fazla ilaç kullanımının olabilmesi nedeni ile ialaç alerjilerinin tanısı kolay olmamaktadır.

Tedavi

• Şüphenilen ilaç hızlı bir şekilde kesilir.
• Semptomatik tedavi uygulanır.
• Çapraz reaksiyon verebilecek ilaçlardan kaçınılır.
• Birden fazla ilaç kullanma durumunda,en sık reaksiyon gösterenlerden başlamak üzere kesilmeye çalışılır.
• Bazen döküntü olsa da ilaç devamı gerekebilir.
• Bu durumda antihistaminik kullanımıyla birlikte ilacın devamı ile döküntülerde azalma görülür.
• Ancak tüm hastalar,mukoz membran lezyonları,blister fenomeni ve deride soyulma reaksiyonları açısından takip edilir.
• Stevens-Johnson sendromu ve toksik epidermal nekroliz(TEN) gibi ağır reaksiyonlarda mutlaka hastaneye yatırılır.

Prognoz

• Genellikle döküntüler komplikasyonsuz olarak iyileşir.
• Reaksiyon yapan ilaç kesilmiş olsa da,döküntüler yavaş sönebilir ya da bir kaç gün daha da kötüleşebilir.
• Tam kaybolma,1-2 hafta ya da daha uzun sürebilir.
• Döküntülerin kaybolma döneminde hafif soyulmalar görülebilir.

Stevens-Johnson Sendromu(SJS) ve Toksik Epidermal Nekroliz(TEN)

• SJS ve TEN çocukluk yaş grubunda sık karşılaşılmayan hastalıklardır.
• Ancak ağır klinik tablo ve yüksek mortalite nedeniyle önemlidir.
• SJS yüksek ateş,epidermal eksfoliasyon,konjuktivit ve mukozal membran tutulumu ile karakterize bir hastalıktır.
• SJS mukoz membran erozyonları ve veziküler lezyonlar ile vücut yüzeyinin %10’undan azını tutan bir hastalıktır.
• Hastaların yarısından fazlasında neden ilaçlardır.
• Ayrıca enfeksiyonlar,kimyasallar,malign hastalıklarda etken olabilir.
• Acil müdahale ile kendini sınırlayabildiği gibi,sepsis veya ölümle de sonuçlanabilir.
• Özel bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır.
• Mutlaka hastanede takip edilir.
• Şüphenilen ilaç kesilir,destek tedavisi uygulanır.
• Kortikosteroidlerin kullanılması tartışmalıdır.

• TEN, yaygın eritem ve epidermis nekrozu ile karakterize bir hastalıktır.
• Her yaş grubunda görülebilir.
• Genellikle ilaçların yan etkilerine bağlı olup,hayati tehlike oluşturmaktadır.
• TEN’e en sık neden olan ilaçlar sulfonamidler,özellikle kotrimoksazol’dur.
• TEN’de ağrı gibi bir prodromu takiben hızlı,yaygın ve tam kat deri soyulması gelişmektedir.
• TEN ve SJS’da görülen belirgin kırmızı maküller,geniş nekroz alanları etrafında görülmektedir.
• Bu ortak nokta ve SJS’lu olgularda da belirgin nekroz varlığı her iki hastalığın ortak özellikleri olduğunu göstermektedir.
• Bu nedenle bu iki hastalığın bir spektrumun parçası oldukları düşünülmektedir.
• Belirli bir alanda %10’dan daha az epitel ayrışması olan olgular SJS,
  %30’dan fazla epitel ayrışması olanlar ise TEN olarak adlandırılmaktadır.
• Vücut yüzeyinin %10-30 oranında tutulumu olan olgular SJS-TEN overlap olarak değerlendirilmektedir.
• İlaca bağlı SJS ve TEN tipik olarak tedavi başlangıcından 1-3 hafta sonra ortaya çıkmaktadır.
• Ancak ikincil karşılaşmalarda bu süre son derece kısalmaktadır.
• TEN ve SJS’li olguların %10’da mukozal tutulum olmaktadır.
• Ağrılı kabuklanmalar ve erozyonlar herhangi bir yüzeyde ortaya çıkabilir.
• En sık olarak oral kavite,konjuktiva ve genital mukoza tutulur.
• Oküler komplikasyonlar ise skar doku gelişmesi,keratit ve körlükle sonuçlanabilmektedir.
• SJS ve TEN için en iyi izlem yeri yanık üniteleridir.
• Açık deri bölgesinden kaynaklanan bakteriyel kolonizasyon ve immun sistemin baskılanması ile sepsis oluşabilmektedir.
• Bu tabloda mortalite çok yüksektir.
• Nötropeni kötü prognoz göstergesidir.
• SJS için mortalite %5 iken,ağır TEN tablosunda mortaite oranı %50’ye kadar çıkmaktadır.
• Çocuklarda rutin olmamakla birlikte  İVİG tedavisi, SJS ve TEN tedavisinde bir seçenektir.

Gülen,F.İlaç alerjilerine adım adım yaklaşım.(Mart-Nisan 2014)Klinik Tıp Pediatri Dergisi.Cilt.6sayı.2(03 Nisan 2015)