Düz tabanlık (pes planus)
- Ayak tabanın düzleşmesi durumu düz tabanlık olarak adlandırılır.
- İki çeşit düz tabanlık vardır.
– Esnek düz tabanlık
– Rijit düz tabanlık
- Çocukların çoğunda yaşamın ilk yıllarında esnek düz tabanlık görülür.
- Bunun nedeni özellikle ilk 3 yaşta ayak tabanındaki cilt altı yağ dokusunun fazlalığıdır.
- Çocuk büyüdükçe bu yağ dokusu azalmaya başlar ve ayağın şekli belirginleşmeye başlar.
- Esnek düz tabanı olan çocuklar yürümede sorun yaşamazlar,spor yapmakta zorlanmazlar.
- Esnek düz tabanlık durumunda bot veya tabanlık kullanma gibi herhangi bir tedavi uygulanmamaktadır.
- Bunun yerine evde yalın ayak veya çorapla yürümesi önerilmektedir.
- Ancak, çocukta aktivite ile baldırlarda ağrı, çabuk yorulma şikayetleri varsa ortopedist önerisi ile bot ya da tabanlık kullanılabilir.
- Esnek düz tabanlık 4-5 yaşına kadar tamamen düzelir, bir kısmında ise tam iyileşme 8-10 yaşı bulabilir.
- Yaşın ilerlemesiyle beraber esnek düz tabanlık düzelmez ve erişkin dönemde de sürerse, hastada ağrı, yürüme güçlüğü, ayakkabı problemi ve fonksiyon kayıplarına neden oluyorsa, o zaman destekleyici ya da cerrahi tedavi önerilebilir.
- Esnek düz tabanı olan çocukların anne,baba ve kardeşlerinde de düz tabanlık oranı yüksektir.
- Erken çocukluk döneminde ayakkabı giyilmesi ayaktaki eğimin normal gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir.
- Rijit pes planus seyrek görülür, ancak ciddi yürüme sorunlarına yol açabilir.
Düz tabanlığa yaklaşım
- Öncelikle esnek ya da rijit düz tabanlık durumu araştırılır.
- Bu amaçla çocuğun sırtı hekime dönük iken yere bastırılır.
- Ayakta iken tabanın düzleştiği,ayağın alt ve iç kavisin veya çukurun kaybolduğu,topukların içe kaydığı (valgus deformitesi) gözlenir.
- Daha sonra çocuğun oturur durumda olması ya da parmak uçlarında durması istenir.
- Bu sırada topuğun normal pozisyona geldiği,ayak tabanındaki kavisin oluştuğu izlenirse esnek düz tabanlık söz konusudur.
- Rijit düz tabanlık durumunda ise bu düzelme görülmemektedir.
- Ayak baş parmağının dorsifleksiyonu(baş parmağın ayak sırtına doğru bükülmesi) ile kavis belirginleşir.
- Düz tabanlık teşhisi konulurken ayrıca ayak izi de değerlendirilebilir.
- Ayak izi, esnek düz tabanlıkta teşhise yardımcıdır.
- Boyalı bir yere bastırıp ya da ayakları ıslatıp bir kağıt üzerine bastırarak alınan ayak (Staheli’ninark indeksi)izinde,medial uzunluğuna arkus genişliğinin topuk genişliğine oranının 0.8’in üzerinde olması teşhis koydurucudur.
A- normal ayak B- düz taban C- çukur ayak - Esnek düz tabanlık teşhisi koyarken ayak grafisi istemeye gerek yoktur.
- Ayrıca hastada parmak ucu yürümesinin olup olmadığı (aşil tendon gerginiğini göstermesi açısından),ailede hipermobilite öyküsü,çocukta ayak-bacak ağrısı ya da çabuk ayakkabı yıpratma öyküsü sorgulanmalıdır.
- Aşil tendon gerginliği saptanlarda buna yönelik germe egzersizleri verilir.
- Topuk valgusu ve ligamentöz laksite ileri derecede ise, parmak ucunda yürüme ya da ayak parmakları ile bilya yakalama gibi kas güçlendirici egzersizler önerilebilir.
- Hastada bacak ağrısı ya da çabuk yorulma gibi tipik belirtiler varsa, bunlar ayak ark destekleri ve ortezlerden yararlanabilir.
Bayar,A.Keser,S.Çocukluk Çağında Fleksibl Pes Planus.Sted.2003.Cilt12.Sayı11.(11 Ağustos 2014)